Zakład Anatomii Porównawczej jest jednym z największych i najstarszych zakładów Instytutu Zoologii i Badań Biomedycznych, Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W obszarze naszych zainteresowań znajdują się różnorodne zagadnienia biologiczne z zakresu anatomii, taksonomii i ewolucji:
- struktura i ultrastruktura narządów
- gamety i gametogeneza
- strefy mieszańcowe
- filogeneza i filogeografia płazów
- filogeneza i filogeografia ślimaków
- biologia płazów
- geny i genomy
- dobór płciowy
Krótka historia
Pierwsze wykłady z zoologii zostały wprowadzone w Uniwersytecie Jagiellońskim przez prof. Alojzego Estreichera w roku 1812. W 1850 roku powołano na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego Katedrę Zoologii i Anatomii Porównawczej i tym samym studia przyrodnicze zostały oddzielone od lekarskich. Nowo powstałą Katedrą Zoologii i Anatomii Porównawczej kierowali kolejno Edward O. Schmidt, Kamil Heller i od roku 1863 Maksymilian Siła-Nowicki, a jej siedzibą był gmach przy ul. Św. Anny 6 .
Zebranie naukowe w Zakładzie Zoologii UJ w roku 1928.
Stoją od lewej: J. Mikulski, Zaćwilichowski, P. Łoziński, T. Marchlewski, S. Smreczyński, ?, B. Szabuniewicz, ?, ?, Z. Kołodziejski, R. Wojtusiak, Szela, ?. Siedzą od lewej: M. Ramułt, ?, prof. E. Godlewski, prof. H. Hoyer, prof. M. Siedlecki, Z. Grodziński, I. latinikówna
W roku 1891 nastąpił podział Katedry Zoologii i Anatomii Porównawczej na dwie niezależne jednostki, Katedrę Zoologii, którą objął prof. Antoni Wierzejski oraz Katedrę Anatomii Porównawczej. Pierwszym kierownikiem tej ostatniej został w 1892 roku prof. Kazimierz Kostanecki, który po dwóch latach przeniósł się na Wydział Lekarski, a kierownictwo Katedry przeszło w ręce prof. Henryka Hoyera jun. Sprawował on tę funkcję przez 40 lat, to jest od 1894 do 1934 roku. Następcami prof. Hoyera byli kolejno: prof. Zygmunt Grodziński (1934 - 1966), prof. Henryk Szarski (1966 - 1982), prof. Wincenty Kilarski (1982 - 1985), prof. Michał Jakubowski (1985 - 1991), doc. Lucyna Witalińska (1991 - 2007), prof. Wojciech Witaliński (2008-2016). Obecnie kierownikiem Zakładu Anatomii Porównawczej (gdyż w roku 1970 Katedry zostały przemianowane na Zakłady) jest dr hab. Maciej Pabijan.
W latach 1955 - 1967 w Katedrze Anatomii Porównawczej istniał Zakład Cytofizjologii, prowadzony przez prof. Andrzeja Pigonia, zamknięty po jego wyjeździe do USA. W roku 1985 część aparatury Zakładu Anatomii Porównawczej, a w szczególności mikroskopy elektronowe, a także kilku pracowników związanych z badaniami ultrastrukturalnymi została wydzielona przez ówczesnego kierownika Zakładu, prof. Kilarskiego jako nowy Zakład Cytologii i Histologii (obecnie Zakład Biologii i Obrazowania Komórki).
W 2001 roku powstała w Zakładzie Anatomii Porównawczej istniejąca do dziś Pracownia DNA kierowana przez prof. Jacka M. Szymurę.
Prof. H. Hoyer jun. (1864-1947), wybitny histolog, rozpoczął prace z zakresu anatomii porównawczej i embriologii układu krwionośnego kręgowców. Największym jego osiągnięciem były pionierskie badania nad układem limfatycznym. Zajmował się także metodologią badań z zakresu anatomii porównawczej oraz paleozoologią.
Prof. Z. Grodziński (1896-1982) kontynuował badania swego poprzednika i opisał między innymi rozwój głównych naczyń krwionośnych ryb i płazów ogoniastych, rozwój naczyń chłonnych u świni, rozwój ductus endolymphaticus u minoga, budowę i rozwój układu krążenia śluzicy. Ważnym osiągnięciem było stwierdzenie obecności serc limfatycznych u gadów kopalnych na podstawie analizy ich szkieletów. Prof. Grodziński zajmował się także mechanizmami regulacji pracy serca oraz morfologią płytek żółtka kręgowców w aspekcie porównawczym.
Tematykę ewolucyjną do anatomii porównawczej kręgowców wprowadził prof. H. Szarski (1912-2002), zajmując się m.in. pochodzeniem płazów, ewolucją wielkości mózgu czy rozmiarów komórek kręgowców. Był jednym z autorów i redaktorem bardzo obszernego i szczegółowego opracowania Anatomia Porównawcza Kręgowców (PWN, 1963).
Wybitnymi pracownikami Zakładu byli także prof. Andrzej Jasiński, autor unikatowego dwutomowego podręcznika Zootomia Kręgowców (PWN, 1973) oraz prof. Jan Rafiński, zajmujący się filogenezą płazów, ich zróżnicowaniem fenetycznym i zagadnieniami związanymi z rozrodem (m.in. Zróżnicowanie fenetyczne i filogeneza gatunków rodzaju Triturus (Amphibia: Urodela: Salamandridae. Uniwersytet Jagielloński, Rozprawy Habilitacyjne nr 146, 1988).
Pracownicy Zakładu Anatomii Porównawczej w roku 2010.
Od lewej: M. Pabijan, A. Osikowski, A. Pecio, M. Jakubowski, JM. Szymura, M. Pis, W. Witaliński, L. Bauer, T. Irlik, D. Podkowa, S. Hofman, K. Żuwała.
Pracownicy Zakładu Anatomii Porównawczej w roku 2017.
Od lewej: E. Podmokła, M. Pis, A. Pecio, D. Podkowa, S. Hofman, J.M. Szymura, K. Żuwała, J. Różański, J. Dymek, A. Dymek, M. Pabijan, L. Bauer-Dulińska, W.Witaliński, R. Piprek
Pracownicy Zakładu Anatomii Porównawczej w roku 2021.
Od lewej: W. Witaliński, J. Dymek, A. Dymek, R. Piprek, J.M. Szymura, A. Pecio, S. Hofman, M. Pabijan, E. Podmokła, K. Żuwała, D. Podkowa,
M. Pis, A. I. Ricoma, I. Rams-Pociecha, P. Mizia, S. Bury, J. Jakóbik. 2021.
Literatura
Fedorowicz Z. (1963) Henryk Hoyer młodszy. Uniwersytet Jagielloński, Wydawnictwa Jubileuszowe 13: 1-89.
Jakubowski M. (1992) Historia Zakładu Anatomii Porównawczej Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1961-1987. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 37: 75-89.
![[Rozmiar: 10469 bajtów]](grafika/ujlogo.gif)